Author: MDI Armenia

Ապրիլի 25-ին ԱԺ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նիստում «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության անդամները քվեարկությամբ մերժել են պատգամավոր Անդրանիկ Քոչարյանի վարքի վերաբերյալ էթիկայի հանձնաժողով ստեղծելու նախագիծը։

Հիշեցնենք՝  ԱԺ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը մարտի 20-ին լրագրողների հետ ճեպազրույցի ժամանակ պահանջել էր, որ Tribune.am կայքի լրատվական ծառայության ղեկավար Հռիփսիմե Ջեբեջյանն իրենից հեռու կանգնի, և ակնհայտորեն չուզենալով նրա հետ զրուցել՝ վիրավորել էր նրան անպարկեշտ արտահայտությամբ։ Ներքոստորագրյալ կազմակերպություններս դատապարտող հայտարարությամբ անդրադարձել ենք այդ միջադեպին, պահանջել քննել պատգամավորի վարքագիծը և գնահատական տալ՝ նախաձեռնելով պատգամավորական էթիկայի հանձնաժողով ձևավորելու գործընթաց։ Հռիփսիմե Ջեբեջյանն իր հերթին 161 լրագրողների ստորագրությամբ նամակ է հանձնել ՀՀ վարչապետին և ԱԺ աշխատակազմին այդ նույն պահանջներով։

Դժվար է ասել, թե որն է ԱԺ պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովում ՔՊ-ական մեծամասնության՝ պատգամավորական էթիկայի հանձնաժողով ստեղծելուն դեմ լինելու հիմնական պատճառը․ այն, որ նախագիծը ներկայացրել էին ընդդիմադիր խմբակցություննե՞րը, որոնց առաջարկություններն իշխող ուժը որպես կանոն չի ընդունում, թե՞ սա կուսակցի նկատմամբ համերաշխության դրսևորում է՝ անկախ նրանից, թե ինչ վարքով է նա աչքի ընկել։ Ամեն դեպքում Անդրանիկ Քոչարյանի անվայելուչ պահվածքին գնահատական չտալը և գոնե դրա քննարկման համար էթիկայի հանձնաժողով չստեղծելը վկայում են, որ իշխող մեծամասնությունը ոչ մի արտառոց բան չի տեսնում նման կոնֆլիկտներում, նորմալ է համարում լրագրողներին վիրավորելը և դրանով իսկ կանաչ լույս է վառում այդպիսի միջադեպերի համար։

Գուցե դա է պատճառը, որ վերջին շրջանում հաճախակի են դարձել պատգամավորների ու ԶԼՄ-ների ներկայացուցիչների միջև ընդհարումները։ Բավական է հիշել ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանի, պատգամավորներ Խաչատուր Սուքիասյանի, Հովիկ Աղազարյանի, Վիլեն Գաբրիելյանի և այլոց անբարեկիրթ վերաբերմունքը տարբեր լրագրողների նկատմամբ։

Համոզված ենք, որ հենց Ազգային ժողովից պետք է սկսել բևեռացված միջավայրում անպարկեշտ պահվածքի դեմ պայքարը։ Մի կողմից քաղաքական գործիչները, այդ թվում խորհրդարանական մեծամասնության ներկայացուցիչները, բողոքում են անհանդուրժողականության մթնոլորտից, մյուս կողմից դրան անդրադառնալու համար ակնհայտորեն անհրաժեշտ քայլ չեն ուզում ձեռնարկել և մերժում են էթիկայի հանձնաժողովի ստեղծումը։ Իսկ իրավիճակն ԱԺ-ում, մասնավորապես՝ պատգամավորներ-լրագրողներ հարաբերությունների լարվածությունը, շատ ավելի պատասխանատու և քաղաքական լայնախոհություն ենթադրող լուծումներ է պահանջում։

Մենք՝ ներքոստորագրյալ լրագրողական կազմակերպություններս, մեր հիասթափություն ենք արտահայտում առ այն, որ խորհրդարանականները շարունակաբար խուսափում են էթիկայի հանձնաժողով ունենալու գաղափարից, և վերահաստատում ենք մեր պահանջը՝ օրենսդրական փոփոխություններ իրականացնել՝ այդ մարմնի ձևավորման գործընթացն առավել պարզեցնելու կամ, ինչը գերադասելի է, պատգամավորական էթիկայի մշտական հանձնաժողով ստեղծելու նպատակով։

ԽՈՍՔԻ ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԿՈՄԻՏԵ

ԵՐԵՎԱՆԻ ՄԱՄՈՒԼԻ ԱԿՈՒՄԲ

ՄԵԴԻԱ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԵՆՏՐՈՆ

ԲԱԶՄԱԿՈՂՄԱՆԻ ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏ – ՀԱՅԱՍՏԱՆ

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԼՐԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԱԿՈՒՄԲ

«ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐ ՀԱՆՈՒՆ ԱՊԱԳԱՅԻ» ՀԿ

«ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐ ՀԱՆՈՒՆ ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ» ՀԿ

ԳՈՐԻՍԻ ՄԱՄՈՒԼԻ ԱԿՈՒՄԲ

Ապրիլի 17-ին Կառավարությունը որոշում է ընդունել ստեղծել «Հանրօգուտ մեդիամիջավայր» անվանումով հիմնադրամ, որը նախատեսում է հանրային մուլտիպլեքսում սլոթի օգտագործման լիցենզիա ստացած հեռարձակողներին տրամադրել դրամաշնորհներ` միտված հանրօգուտ բովանդակություն (մշակութային, կրթական, ուսումնական, գիտակրթական, մանկական, մարզական և այլ տեսալսողական հաղորդումներ) ստեղծելուն: 

Մենք՝ ներքոստորագրյալ կազմակերպություններս, անհրաժեշտ ենք համարում հիշեցնել իշխանություններին, որ տարիներ առաջ նրանց ներկայացուցիչների և լրագրողական հասարակական կառույցների ղեկավարների միջև քննարկումներ են ընթացել մեդիային պետական աջակցություն ցուցաբերելու և այդ նպատակով մշտական գործող հիմնադրամ ստեղծելու վերաբերյալ։ Այդ գաղափարը լավագույնս իրագործելու նպատակով մեր կողմից կատարվել են միջազգային փորձի ուսումնասիրություններ, որոնք կարևոր են Հայաստանի համար օպտիմալ մոդել մշակելու տեսանկյունից։ Ցավոք, վերոհիշյալ գործընթացը դադարեցվեց, իսկ այն վերսկսելու մեր փորձերին իշխանությունն առայժմ չի արձագանքել։  Փոխարենը Կառավարությունն առանց պատշաճ քննարկումների ընդունում է անակնկալ որոշում՝ միայն հանրային մուլտիպլեքսով հեռարձակվող մեդիային աջակցող հիմնադրամ ստեղծելու մասին։ Այս գաղափարը որևէ կապ չունի նախորդ գործընթացների հետ, ինչի առնչությամբ հայտնում ենք մեր ափսոսանքն ու մտահոգությունը։ 

Դեռևս 2022 թվականին օրենսդիր և գործադիր իշխանությունների հետ տասը լրագրողական կազմակերպություններ պայմանավորվածություն ձեռք բերեցին, որ ԶԼՄ-ների հետ կապված որևէ օրենսդրական նախաձեռնություն կամ ոլորտին վերաբերող որոշում կյանքի չի կոչվի առանց մասնագիտական հասարակական կառույցների հետ քննարկման և գործակցության։ Այդ առնչությամբ ստորագրվել է եռակողմ Հուշագիր ԱԺ պրոֆիլային հանձնաժողովի, ՀՀ արդարադատության նախարարության և 10 լրագրողական կազմակերպությունների միջև։ Ընդ որում, այդ փաստաթղթի տակ Արդարադատության նախարարության՝ որպես մեդիայի հարցերով պրոֆիլային մարմնի ստորագրությունը ենթադրում էր, որ տվյալ կառույցը ներկայացնում է Կառավարությունը, սակայն իրականում ստացվում է, որ Հուշագրի դրույթներին որոշ չափով հետևում է միայն այդ նախարարությունը։ Դա չի կարող բացասաբար չանդրադառնալ մեդիա ոլորտում հետևողական, հայեցակարգային քաղաքականություն իրականացնելու և օրենսդրական բարեփոխումներ կատարելու վրա։ 

Մենք արձանագրում ենք, որ Կառավարության վերոհիշյալ որոշման ընդունմամբ իշխանությունը խախտել է Հուշագրով ամրագրված պայմանավորվածությունը, ինչն առաջին դեպքը չէ. նույնը տեղի է ունեցել անցյալ տարի Հեռուստատեսության և ռադիոյի հանձնաժողովի նախաձեռնությամբ՝ Տեսալսողական մեդիայի ինդուստրիալ կոմիտե ստեղծելու և դրան նախորդող օրենսդրական փոփոխությունների գործընթացում։ 

  «Հանրօգուտ մեդիամիջավայր» հիմնադրամ ստեղծելու որոշումը, ինչպես նաև ինդուստրաիալ կոմիտեի ձևավորման օրենսդրական կարգավորումները պետք է դառնային մեդիա ոլորտում պետական քաղաքականության կարևորագույն բաղադրիչներ և արդիական հայեցակարգային մոտեցումների արդյունք։ Վերջիններս, իրենց հերթին, ենթադրում են միջազգային միտումներին համահունչ ներառական գործընթացներ և տեխնոլոգիական հարթակների միջև ընտրողականության բացառում։ Մինչդեռ երկու դեպքում էլ նախաձեռնությունները հասցեագրված են միայն հանրային մուլտիպլեքսում հեռարձակման լիցենզիա ունեցող հեռուստաընկերություններին։

Մենք կարևորում ենք հանրօգուտ բովանդակության լայն տարածմանը նպաստելու և այդ նպատակով աջակցություն տրամադրելու պետության պատրաստակամությունը, հատկապես ԱՄՆ միջազգային աջակցության կտրուկ նվազեցման պայմաններում, սակայն հաշվի առնելով նաև լսարանի սպառողական կողմնորոշումներում տեղի ունեցող փոփոխությունները՝ հիմնադրամի հնարավորություններից օգտվելու իրավունքը պետք է ընձեռվեր հայաստանյան բոլոր լրատվամիջոցներին։

Մշակութային, կրթական, ուսումնական և այլ հանրօգուտ բովանդակություն ստեղծելու և տարածելու համար գոյություն ունի Հանրային հեռուստառադիոընկերություն, և հարց է առաջանում, թե արդյո՞ք այն բավարար կերպով չի կատարում իր այդ առաքելությունը։ Եթե ոչ, ապա որո՞նք են պատճառները, և արդյո՞ք դրանց հաղթահարմամբ չէ, որ պետք է զբաղվել առաջնահերթ։ Կամ եթե պետությունը Հանրային հեռարձակողի միջոցով չի կարողանում ապահովել հանրօգուտ բովանդակության խնդրի լուծումը, ի՞նչ երաշխիք կա, որ այն կլուծվի վերոհիշյալ հիմնադրամի ստեղծմամբ։

Բացի այդ, ըստ օրենքի, լիցենզավորված մասնավոր հեռուստաընկերությունները մրցույթների միջոցով արդեն իսկ ստացել են արտոնություններ, այդ թվում՝ հանրային մուլտիպլեքսով հեռարձակվելու իրավունք, և դրա դիմաց պարտավորված են ապահովել մանկական, կրթական, մշակութային և մարզական թեմատիկ ուղղվածության հաղորդումներ՝ շաբաթական եթերաժամի առնվազն 20 տոկոս ծավալով, և հիմա ենթադրվում է գումարներ հատկացնել այն գործառույթի համար, որն այդ ընկերությունները պարտավոր են իրականացնել օրենսդրորեն և որն ի սկզբանե լիցենզիա ստանալու պայման է եղել։

Նշված խնդիրների հիմքում մեդիա ոլորտի օրենսդրության նկատմամբ հատվածային, ոչ հայեցակարգային վերաբերմունքն է։ Այն դրսևորվել է, մասնավորապես, 2020թ․ ընդունված «Տեսալսողական մեդիայի մասին» օրենքում՝ հանրային մուլտիպլեքսի ձևավորմանը և վերգետնյա հեռարձակման համար թվային ծառայություններին վերաբերող անարդյունավետ լուծումներով, որոնց մասին այն ժամանակ էլ բարձրաձայնում էինք։ Ցավոք, այսօր էլ նույն միտումների ականատեսն ենք դառնում։ 

Ակնհայտ է նաև մեկ այլ էական հանգամանք․ հիմնադրամի կանոնադրության նախագծի մեջ մի կողմից նշվում է, որ անթույլատրելի է միջամտությունը հեռարձակողների խմբագրական քաղաքականությանը, մյուս կողմից՝ որ աջակցությունը միտված է պետության ուղերձները հանրայնացնելուն։ Դժվար է պատկերացնել, թե ինչպես է դա կյանքի կոչվելու այսօրվա բևեռացված հեռարձակման ոլորտում։

Ելնելով վերոգրյալից՝ կոչ ենք անում ՀՀ կառավարությանը․ 

• ժամանակավորապես կասեցնել ապրիլի 17-ին ընդունված «Հանրօգուտ մեդիամիջավայր» հիմնադրամ ստեղծելու և հիմնադրամի կանոնադրությունը հաստատելու մասին» որոշման կատարումը և վերանայել դրա հիմքում դրված մոտեցումները,
• նախաձեռնել քննարկումներ շահագրգիռ շրջանակների հետ՝ այդ որոշման հիմնավորվածությունը և նպատակահարմարությունը վերլուծելու նպատակով,
• հայեցակարգային մոտեցումներ և սկզբունքներ մշակել՝ ամբողջ մեդիաոլորտի զարգացման և այդ նպատակով պետական աջակցություն իրականացնելու համար։

ԽՈՍՔԻ ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԿՈՄԻՏԵ

ԵՐԵՎԱՆԻ ՄԱՄՈՒԼԻ ԱԿՈՒՄԲ

ՄԵԴԻԱ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԵՆՏՐՈՆ

ԲԱԶՄԱԿՈՂՄԱՆԻ ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏ – ՀԱՅԱՍՏԱՆ

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԼՐԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԱԿՈՒՄԲ

ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐԻ «ԱՍՊԱՐԵԶ» ԱԿՈՒՄԲ

«ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐ ՀԱՆՈՒՆ ԱՊԱԳԱՅԻ» ՀԿ

«ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐ ՀԱՆՈՒՆ ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ» ՀԿ

ԳՈՐԻՍԻ ՄԱՄՈՒԼԻ ԱԿՈՒՄԲ

Գեւորգ Հայրապետյան (CyberHUB, dpHUB)

1. Նախագիծն անորոշ է, պարզ չէ, թե ում է վերաբերում, ում համար է սահմանում պարտականություններ:

Այսպես, նախատեսվում է, որ Նախագծի գործողությունը պետք է տարածվի «Փոքր եւ միջին ձեռնարկատիրության պետական աջակցության մասին» օրենքով սահմանված չափանիշների համաձայն միջին դասակարգված իրավաբանական անձանց եւ անհատ ձեռնարկատերերի եւ միջին դասակարգման համար սահմանված չափանիշները գերազանցող իրավաբանական անձանց եւ անհատ ձեռնարկատերերի նկատմամբ, ովքեր ծառայություն են մատուցում Նախագծի 16-րդ հոդվածի 2-րդ մասում թվարկված ոլորտներից մեկում կամ մի քանիսում միաժամանակ: Նախագծի 16-րդ հոդվածի 2-րդ մասը թվարկում է այն ոլորտները, որոնցում Նախագծի իմաստով մատուցվում են կենսական նշանակության ծառայություններ: Նշված դրույթով սահմանվող ոլորտները չափազանց ընդհանուր են, անորոշ, հնարավորություն չեն տալիս հստակ պարզել, թե արդյոք Նախագծով նախատեսվող կարգավորումները վերաբերելու են այս կամ այն տնտեսվարողին:

Օրինակ, Նախագծի 16-րդ հոդվածի 2-րդ մասը կենսական նշանակության ծառայությունների մատուցման ոլորտ է համարում ի թիվս այլնի նաեւ «արտադրությունը»: Միաժամանակ պարզ չէ, թե ինչպես է պետք է հասկանալ եւ մեկնաբանել նշված եզրույթը. արդյոք արտադրությունը բառի սովորական իմաստով ներառու՞մ է նաեւ մեդիա-բովանդակության արտադրությունը, կամ արդյոք արտադրությունը ներառու՞մ է տնտեսական գործունեության այն բոլոր տեսակները, որոնք ուղղակիորեն որպես արտադրություն են նշված ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարի հրամանով հաստատված՝ տնտեսական գործունեության տեսակների դասակարգիչներում, ներառյալ ստվցարաթղթի արտադրությունը կամ ձեռնափայտի կամ կոճակների արտադրությունը:

Նախագիծն առանց դրա գործողությունում հայտնվող անձանց շրջանակը հստակեցնելու անընդունելի է:

2. Նախագծում ըստ էության տարանջատված չեն կրիտիկական ենթակառուցվածները տեղեկատվական այլ համակարգերից, որոնք չեն համարվում կրիտիկական ենթակառուցվածք: Սա խնդրահարույց է, քանի որ մի կողմից կրիտիկական չհամարվող համակարգերի դեպքում առանց պատճառաբանության նախատեսվում են այնպիսի խիստ կանոններ, ինչպիսին կրիտիկական ենթակառուցվածքների համար, եւ հակառակը՝ կրիտիկական ենթակառուցվածքների համար չեն սահմանվում այնպիսի կանոններ, որոնք կբխեն կրիտիկական ենթակառուցվածքների կարեւորությունից (տես՝ Նախագծի 17-րդ հոդվածը):

Կրիտիկական ենթակառուցվածքների դեպքում ողջամիտ կարող են լինել կրիտիկական ենթակառուցվածքի տեղայնացման, ինչպես նաեւ կրիտիկական ենթակառուցվածքն օգտագործողի եւ դրա կիբեռանվտանգության ծառայություն մատուցողի՝ ՀՀ իրավազորությունում գտնվելու կանոնները. նման կանոնները կրիտիկական ենթակառուցվածքի «շահառու» ընդհանուր հասարակության եւ անձանց իրավունքների պաշտպանության (ներպետական օրենսդրության կիրառում, իրավունքի ինքնապաշտպանություն, իրավունքի դատական պաշտպանություն եւ այլն) երաշխիք է:

3. Խնդրահարույց է մի կողմից ենթակա պետական մարմնի կարգավիճակը, մյուս կողմից ենթակա մարմնի կարգավիճակում չափազանց լայն լիազորությունների շրջանակը, ներառյալ՝ համակարգերին հասանելիության ռիսկերն ու անհամաչափ միջամտության արգելքի երաշխիքների բացակայությունը Նախագծում:

Հատկապես հաշվի առնելով Նախագծի գործողության ներքո գտնվողների անորոշությունը եւ կրիտիկական ենթակառուցվածները տեղեկատվական այլ համակարգերից ըստ էության տարանջատված չլինելու խնդիրը՝ խնդրահարույց է նախարարության ենթակա մարմնի կարգավիճակ ունեցող կառույցին օժտել տեղեկատվական համակարգեր ըստ էության անսահմանափակ եւ անվերահսկելի մուտքի, կիբեռանվտանգության աուդիտորների  որակավորման եւ դրանով կիբեռանվտանգության ծառայությունների ոլորտը վերահսկելու հնարավորություններով օժտելը:

Նախագծի 14-րդ հոդվածը ենթակա պետական մարմնի կողմից ծառայություն մատուցողի կողմից կիրառվող տեղեկատվական համակարգ կամ կրիտիկական տեղեկատվական ենթակառուցվածք մուտք գործելը կամ ծառայություն մատուցողի կողմից կիրառվող տեղեկատվական համակարգի կամ կրիտիկական տեղեկատվական ենթակառուցվածքի օգտագործումը սահմանափակելը պայմանավորվում է ի թիվս այլնի այնպիսի հանգամանքներով, որոնք կամ հնարավոր է պարզել (հաստատել կամ հերքել) միայն տեղեկատվական համակարգ մուտք գործելուց հետո:

Ենթակա պետական մարմնի կողմից կիբեռանվտանգության աուդիտի ոլորտում լիազորությունների շրջանակում խնդրահարույց է, որ կիբեռանվտանգության աուդիտ պետք է անցնեն ոչ միայն օրենքի գործողության ներքո գտնվող ծառայություն մատուցողները, այլ նաեւ առանձին կիբեռանվտանգության ծառայություն մատուցողները:

Անհրաժեշտ է վերանայել ենթակա պետական մարմնի լիազորությունների սահմանները՝ առնվազն սահմանելով լիազորությունների իրականացմամբ մասնավոր անձանց տնտեսական եւ այլ գործունեությանը (այն է՝ իրավունքներին) անհամաչափ միջամտությունը բացառող երաշխիքներ (օրինակ, միջամտությամբ պատճառված վնասի հատուցման կանոն եւ այլն):

4. Անհասկանալի եւ խնդրահարույց է, թե ինչու է Նախագիծը շեշտադրում կիբեռանվտանգության ապահովման միջազգային ստանդարտները:

Այսպես, Նախագիծը սահմանում է կիբեռանվտանգության ստանդարտի ընդունման/ճանաչման երկու հնարավորություն՝ 1) ազգային ստանդարտը, որը մշակում է լիազոր մարմինը (ԲՏԱՆ) եւ հաստատում է ստանդարտացման եւ չափագիտության ազգային մարմնինը, 2) միջազգային ստանդարտները, որոնց ցանկը հաստատում է կառավարությունը (Նախագիծը կառավարությանը չի լիազորում ներպետական (ոչ միջազգային) որեւէ ստանդարտ ներառել ընդունելի ստանդարտների ցանկում): Ըստ այդմ, Նախագիծը որեւէ կերպ չի թույլատրում ներպետական որեւէ այլ ստանդարտի գոյության եւ այն ընդունելու/ճանաչելու հնարավորություն, ինչը խնդրահարույց է՝ հատկապես հաշվի առնելով այն, որ միջազգային ստանդարտները հաճախ այլ պետության ռեզիդենտ մասնավոր կազմակերպությունների մշակած ստանդարտներ են:

Վերոնշյալի համատեքստում անհասկանալի է նաեւ Նախագծում  ստանդարտացման միջազգային կազմակերպության (ISO) ստանդարտը որպես օրինակ վկայակոչելը, քանի որ միեւնույն է նման ստանդարտների ցանկը պետք է հաստատի կառավարությունը:

Անհրաժեշտ է առհասարակ նախագծում ձեռնպահ մնալ միջազգային ստանդարտների շեշտադրումից եւ չնշել «միջազգային ստանդարտ», փոխարենը, ազգային ստանդարտից բացի կառավարությանն օժտել ոչ թե միայն միջազգային, այլ առհասարակ այլ ընդունելի ստանդարտ սահմանելու լիազորությամբ եւ Նախագծում բոլոր վերաբերելի դրույթներում հղում անել ազգային կամ կառավարության որոշմամբ սահմանված ստանդարտներին: Այդ պարագայում օրենքի դրույթներն ավելի ունիվերսալ կլինեն՝ հնարավորություն տալով կառավարությանը ընդունելի ստանդարտների ցանկում ըստ անհրաժեշտության եւ նպատակահարմարության ներառել լավագույն ստանդարտները՝ միջազգային եւ ներպետական ստանդարտներ կամ միայն միջազգային ստանդարտներ կամ միայն ներպետական ստանդարտներ եւ այլն:

5. Նախագիծն անցումային դրույթներով նախատեսում է օրենքից բխող ենթաօրենսդրական ակտերը, ինչպես նաեւ ազգային ստանդարտն ընդունել օրենքն ուժի մեջ մտնելուց հետո՝ տասերկուամսյա ժամկետում, իսկ ծառայություն մատուցողների համար իրենց կիբեռանվտանգության ապահովման ներքին կանոնակարգերը ընդունման, իրենց կողմից կիրառվող տեղեկատվական համակարգերում կամ կրիտիկական տեղեկատվական ենթակառուցվածքներում ռիսկերի գնահատման, կիբեռմիջադեպի կանխարգելման միջոցառումների ծրագրի մշակումն իրականացնելու համար նախատեսում է օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո տասութամսյա ժամկետ: Ծառայություն մատուցողների մի շարք պարտականությունների փաստացի ապահովումն ուղղակիորեն կախված է լինելու ընդունվելիք ենթաօրենսդրական ակտերից եւ ազգային ստանդարտից, ուստի ծառայություն մատուցողները թեեւ կարող են որոշակիորեն նախապատրաստվել, սակայն նշված գործողությունները/պարտականությունները կարողանալու են բովանդակային ապահովել միայն ենթաօրենսդրական ակտերի եւ ազգային ստանդարտի ընդունումից հետո:

Նման պայմաններում ողջամիտ կլինի ենթաօրենսդրական ակտերի եւ ազգային ստանդարտի ընդունման համար սահմանել վեցամսյա ժամկետ՝ ըստ այդմ ծառայություն մատուցողներին օրենքի կիրառմանը պատրաստվելու ավելի երկար ժամանակ տալով ենթաօրենսդրական ակտերի եւ ազգային ստանդարտի ընդունումից հետո:

6. Նախագծի առանձին դրույթների խնդրահարույց լինելը կամ բխում է վերոնշյալ ընդհանուր խնդիրներից, հատկապես՝ 1-ին կետում նշված՝ Նախագծի գործողության ներքո գտնվողների անորոշության խնդրից: Ուստի, Նախագծի առանձին դրույթներ քննարկման են ենթակա միայն վերոնշյալ ընդհանուր խնդիրների քննարկման շրջականերում:

Երեկ՝ նոյեմբերի 4-ին, «Mediahub.am» լրատվական կայքի խմբագրությունն Ազգային ժողովի աշխատակազմի ղեկավարից նամակ է ստացել՝ լրատվամիջոցի թղթակից Վահե Մակարյանի հավատարմագրումը խորհրդարանում դադարեցնելու մասին։ Պատճառը հոկտեմբերի 31-ին ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանի և Վահե Մակարյանի միջև տեղի ունեցած սկանդալային ընդհարումն է, որը լուսաբանվել է մի շարք ԶԼՄ-ներում։

Ըստ այդ հրապարակումների՝ երբ ԱԺ շենքում լրագրողը մոտեցել է խորհրդարանի ղեկավարին՝ մեկնաբանություն վերցնելու նպատակով, նրանց շփումը սկզբում ընթացել է կատակներով, սակայն հետո զրույցը վերածվել է փոխադարձ մեղադրանքների, իսկ ավելի ուշ՝ փողոցային բառապաշարով լեզվակռվի։ Կոնֆլիկտը կասեցվել է անվտանգության աշխատակիցների միջամտությամբ։

Մենք՝ ներքոստորագրյալ լրագրողական կազմակերպություններս, արձանագրում ենք, որ վերջին տարիներին Ազգային ժողովում հաճախակի են դարձել նման միջադեպերը, երբ պատգամավորների և լրագրողների միջև լարված հարաբերություններում հատվում են քաղաքակիրթ հարաբերությունների սահմանները, և գործնական շփումները վերածվում են անթույլատրելի վեճերի՝ անհանդուրժողականության ծայրահեղ դրսևորումներով։

Հատկանշական է նաև, որ նման կոնֆլիկտներից հետո, որպես կանոն, պատասխանատվության են ենթարկվում միայն լրագրողները՝ զրկվելով ԱԺ-ում հավատարմագրումից։ Իսկ անպարկեշտություն, ագրեսիվություն դրսևորող ու պատգամավորական էթիկան կոպտորեն խախտող խորհրդարանականների համար նման միջադեպերը մնում են անհետևանք։ Այդպես եղավ նաև այս անգամ։

Նկատելի է, որ ԱԺ աշխատակազմը Վահե Մակարյանին հավատարմագրումից զրկելիս ջանացել է իրավական հիմնավորումներ բերել դրա համար՝ հղում կատարելով ՀՀ ԱԺ լրագրողների հավատարմագրման կարգին և «Զանգվածային լրատվության մասին» օրենքին։ Մինչդեռ, այդ նույն օրենքի 6-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ «․․․լրագրողին հավատարմագրած պետական մարմինը սեփական նախաձեռնությամբ հավատարմագրումը կարող է դադարեցնել միայն, եթե հավատարմագրման դադարեցման՝ սույն հոդվածի 6-րդ մասով նախատեսված կանոնների խախտման համար գրավոր նախազգուշացվելուց հետո՝ մեկ տարվա ընթացքում, լրագրողը կրկին խախտում է սույն հոդվածի 6-րդ մասով նախատեսված կանոնները»:

Վահե Մակարյանը նախորդ մեկ տարվա ընթացքում որևէ գրավոր նախազգուշացում չի ստացել, մինչդեռ ԱԺ աշխատակազմը մեկ միջադեպում արհեստականորեն երկու խախտում արձանագրելով՝ թույլ է տվել ինքնիրավչություն և խախտել է օրենքը։

Խստորեն դատապարտելով տեղի ունեցածը՝ մենք պահանջում ենք․

• ԱԺ աշխատակազմից՝ անհապաղ վերականգնել լրագրող Վահե Մակարյանի հավատարմագրումը խորհրդարանում,
• ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունից՝ շտապ նախաձեռնել պատգամավորական էթիկայի հանձնաժողով ձևավորելու գործընթաց, քննարկման առարկա դարձնել վերոհիշյալ միջադեպը և հրապարակավ գնահատական տալ Ալեն Սիմոնյանի վարվելակերպին։

ԽՈՍՔԻ ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԿՈՄԻՏԵ
ԵՐԵՎԱՆԻ ՄԱՄՈՒԼԻ ԱԿՈՒՄԲ
ՄԵԴԻԱ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԵՆՏՐՈՆ

ԲԱԶՄԱԿՈՂՄԱՆԻ ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏ – ՀԱՅԱՍՏԱՆ
ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԼՐԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԱԿՈՒՄԲ
«ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐ ՀԱՆՈՒՆ ԱՊԱԳԱՅԻ» ՀԿ
«ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐ ՀԱՆՈՒՆ ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ» ՀԿ
ԳՈՐԻՍԻ ՄԱՄՈՒԼԻ ԱԿՈՒՄԲ

Երեկ՝ հոկտեմբերի 15-ին, Ազգային ժողովում «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Հովիկ Աղազարյանը, հանդիպելով խորհրդարանում հավատարմագրված՝ «Ժողովուրդ» թերթի և Armlur.am կայքի թղթակից Քնար Մանուկյանին և դժգոհություն հայտնելով իր հետ վերջինիս հրապարակած հարցազրույցի առնչությամբ, վիրավորել է նրան։ Ըստ լրագրողի՝ պատգամավորը նրան անվանել է «սրիկա», «զզվելի» և ատելության խոսք արտահայտել՝ «պարսիկ, պարսկուհուց էլ վատն ես» (դժվար է պատկերացնել, թե նա ինչ է նկատի ունեցել այս տարօրինակ արտահայտությամբ)։
Նույն օրը Հովիկ Աղազարյանը հերքել է, որ գործածել է «պարսիկ» բառը, սակայն միջադեպին ականատես են եղել այլ ԶԼՄ-ների թղթակիցներ, և մասնավորապես News.am կայքի լրագրող Ռուզան Խաչատրյանը հաստատել է, որ պատգամավորը օգտագործել է այդ խոսքը։
Մենք՝ ներքոստորագրյալ լրագրողական կազմակերպություններս, մեր վրդովմունքն ենք արտահայտում և դատապարտում ենք իշխող խմբակցության պատգամավորի այս անվայելուչ պահվածքը։ Արձանագրում ենք, որ սա ընդամենը մեկ դրվագ է ԱԺ պատգամավորների և լրագրողների միջև բազմաթիվ կոնֆլիկտների, անհարգալից վերաբերմունքի և վիրավորանքների դեպքերից։ Սա լուրջ խնդիր է, որը պետք է համակողմանի քննարկման առարկա դառնա խորհրդարանի Էթիկայի հանձնաժողովում, որի ստեղծումն ու գործունեությունն անհասկանալի պատճառներով իրականություն չի դառնում։
Ինչ վերաբերում է նշյալ միջադեպին, ապա պահանջում ենք․
– պատգամավոր Հովիկ Աղազարյանից՝ հրապարակավ ներողություն խնդրել լրագրող Քնար Մանուկյանից և երաշխավորել, որ ապագայում թույլ չի տա անհարգալից վերաբերմունք ԶԼՄ-ների ներկայացուցիչների հանդեպ,
– «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունից՝ գնահատական տալ Հովիկ Աղազարյանի պահվածքին և տեղեկացնել հանրությանն այդ մասին,
– ԱԺ ղեկավարությունից՝ միջոցներ ձեռնարկել պատգամավոր-լրագրող հարաբերություններում առկա լարվածությունը թոթափելու, իսկ ծագող կոնֆլիկտներն էթիկայի հանձնաժողովում քննելու և հետևություններ անելու ուղղությամբ։

ԽՈՍՔԻ ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԿՈՄԻՏԵ
ԵՐԵՎԱՆԻ ՄԱՄՈՒԼԻ ԱԿՈՒՄԲ
ՄԵԴԻԱ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԵՆՏՐՈՆ
ԲԱԶՄԱԿՈՂՄԱՆԻ ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏ – ՀԱՅԱՍՏԱՆ
ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԼՐԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԱԿՈՒՄԲ
«ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐ ՀԱՆՈՒՆ ԱՊԱԳԱՅԻ» ՀԿ
«ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐ ՀԱՆՈՒՆ ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ» ՀԿ
ԳՈՐԻՍԻ ՄԱՄՈՒԼԻ ԱԿՈՒՄԲ

Ժողովրդավարության և մամուլի ազատության միջազգային վարկանիշներում ստորին տեղերը զբաղեցնող Ադրբեջանն իր նախագահի մասնակցությամբ  հուլիսի 20-22-ն արդեն երկրորդ անգամ (առաջինը մեկ տարի առաջ էր) Շուշիում անցկացրեց, այսպես կոչված, «Գլոբալ մեդիա ֆորում», որի թեման էր՝ «Կեղծ պատմությունների բացահայտում. պայքար ապատեղեկատվության դեմ»։

Գուցե ոչ մի զարմանալի բան չկա, որ այսպիսի միջոցառումներ են կազմակերպվում Ադրբեջանի պես երկրում, որտեղ բազմաթիվ լրագրողներ շինծու մեղադրանքներով գտնվում են բանտերում, հետապնդվում և ստիպված են լինում արտագաղթել, որպեսզի փրկվեն ավտորիտար ռեժիմի ռեալ սպառնալիքներից։ Ի վերջո, նման «ֆորումները» տվյալ վարչակարգի համար դառը իրականությունը կոծկելու փորձեր են ու միջոց։ Բայց զավեշտալին այն է, երբ այդ միջոցառումներին այս կամ այն կարգավիճակով մասնակցում են որոշակի համբավ ու հեղինակություն ունեցող միջազգային կազմակերպությունների և լրատվամիջոցների ներկայացուցիչներ, որոնք, կարծես անտեսելով իրենց իսկ կառույցների կողմից տարիներ շարունակ Ադրբեջանին ուղղված սուր քննադատությունը, իրենց ներկայությամբ և հաճոյախոսությամբ նպաստում են, որ «ֆորումները» դառնան պաշտոնական Բաքվին «պարզերես անելու» ուղերձների հարթակ։

Էլ ավելի զավեշտալի էր «ֆորումի» թեման, քանի որ այդ նույն ալիևյան ռեժիմը շռայլորեն խրախուսում է կեղծ պատմությունների տարածումը և ապատեղեկատվությունը։

Եթե մեծ հաշվով սպասելի էին այդ միջոցառման ընթացքում, օրինակ, ռուսաստանյան քարոզչամիջոցների կարկառուն դեմքերի գովքն ու պերճախոսությունը Ալիևի հասցեին, ապա, մեղմ ասած, անհասկանալի է նույն կեցվածքը արևմտյան երկրներից ժամանած մասնակիցների կողմից։ Վերջիններից որևէ մեկը չհանդգնեց որևէ քննադատական խոսք ասել կամ մի սուր հարց տալ Ալիևին՝ Ադրբեջանում մամուլի վիճակի, լրագրողների նկատմամբ բռնաճնշումների, քաղբանտարկյալների, էլ չենք ասում՝ Լեռնային Ղարաբաղում Բաքվի իրականացրած հայաթափման մասին։

Մենք՝ ներքոստորագրյալ կազմակերպություններս, արձանագրում ենք, որ այսպիսի գործելակերպը հակասում է անաչառ և պատասխանատու լրագրության սկզբունքներին։

Կոչ ենք անում միջազգային լրագրողական և իրավապաշտպան կազմակերպություններին, համաշխարհային առաջատար լրատվամիջոցներին՝

• գնահատել Շուշիում անցկացված «ֆորումի» բացասական ազդեցությունը ժողովրդավարական արժեքների վրա,
• վերանայել դրա նկատմամբ վերաբերմունքը և մասնակցության սկզբունքները,
• բացառել մասնագիտության հետ անհամատեղելի երեսպաշտությունը։

ԽՈՍՔԻ ԱԶԱՏՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԿՈՄԻՏԵ
ԵՐԵՎԱՆԻ ՄԱՄՈՒԼԻ ԱԿՈՒՄԲ
ՄԵԴԻԱ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԵՆՏՐՈՆ
ԲԱԶՄԱԿՈՂՄԱՆԻ ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏ – ՀԱՅԱՍՏԱՆ
ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԼՐԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԱԿՈՒՄԲ
ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐԻ «ԱՍՊԱՐԵԶ» ԱԿՈՒՄԲ
«ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐ ՀԱՆՈՒՆ ԱՊԱԳԱՅԻ» ՀԿ
«ԼՐԱԳՐՈՂՆԵՐ ՀԱՆՈՒՆ ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ» ՀԿ
ԳՈՐԻՍԻ ՄԱՄՈՒԼԻ ԱԿՈՒՄԲ